12 maja 2022 roku odbyło się mini-seminarium Centrum Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży, podczas którego o swoich badaniach opowiedziały cztery badaczki: dr hab. Agnieszka Jagodzińska, mgr Joanna Karmasz, dr Magdalena Ślawska oraz dr hab. prof. UWr Irena Barbara Kalla.
Po seminarium odbyło się zebranie Rady Programowej, podczas którego do Centrum zostały przyjęte dwie nowe członkinie: dr hab. Agnieszka Jagodzińska z Katedry Judaistyki im. T. Taubego na Uniwersytecie Wrocławskim oraz mgr Joanna Karmasz z w Instytutu Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych. Tym samym nasze Centrum liczy już 16 członkiń i członków oraz jedną współpracowniczkę.
Poniżej przedstawiamy tytuły i streszczenia zaprezentowanych referatów.
Agnieszka Jagodzińska
Mały świat? Hebrajskojęzyczne pismo dla dzieci żydowskich „Olam katan” (1901-1904) i jego konteksty
W wystąpieniu zarysuję historię i specyfikę pierwszego ilustrowanego czasopisma hebrajskiego dla dzieci, uwzględniając kontekst rewitalizacji i rewernakularyzacji tego języka. Pismo „Olam katan” ukazywało się najpierw w Wiedniu (1901-1902), potem w Krakowie (1902-1904) pod redakcją Awrahama Lajba Szalkowicza (pseud. Ben-Avigdor) oraz Szmuela Lajba Gordona (pseud. Szalag) nakładem warszawskiego wydawnictwa Tuszija, założonego przez tego pierwszego. W prezentacji przybliżę interesujące mnie kierunki badań nad tym periodykiem:
- hebrajskojęzyczne pismo dla dzieci jako element programu odrodzenia j. hebrajskiego; strategie redakcji i wyzwania przed nią stojące w tym zakresie
- dziecięce egodokumenty: analiza korpusu drukowanych na łamach „Olam katan” listów od czytelników (geografia czytelnictwa, wiek czytelników, płeć, pochodzenie, edukacja, działalność, ideologia, sytuacja ekonomiczna, etc.)
- tłumaczenia literatury nieżydowskiej na łamach „Olam katan” (cele, autorzy, tłumacze, strategie)
Joanna Karmasz
„Chińskie książki obrazkowe zabierają nas z powrotem do domu” – twórczość Xiong Lianga
Pod koniec XX w. rynek chiński zapełnił się licznymi książkami obrazkowymi zagranicznych autorów. Przedstawiały one często historie, które były dalekie od codzienności chińskich dzieci, odbiegały również od kulturowych korzeni ich rodziców. Opowiadały np. o aniołkach, krasnoludkach, świętach obchodzonych za granicą i zawierały wiele elementów obcych dla kultury chińskiej. Ich popularność sprawiła, że dzieci m.in. chętniej zaznajamiały się z zachodnimi zwyczajami, niż z tradycjami chińskimi. Rodzimi artyści zaczynali więc podejmować próby tworzenia własnej oferty książek obrazkowych dla dzieci. Inspiracji towarzyszyła jednak duża presja, gdyż książki obrazkowe nie miały w Chinach swojej tradycji, a oferta wysokojakościowych zagranicznych dzieł była z roku na rok coraz większa. Z tego powodu, na początku XXI w. zrodziła się potrzeba stworzenia chińskiej oferty dla dzieci, wyprodukowania książek nie tylko opowiadających o Chinach, ale również zilustrowanych w stylu chińskiej estetyki. Inicjatywę tą podjęli m.in. bracia Xiong – Xiong Liang (熊亮) i jego starszy brat Xiong Lei (熊磊), którzy obecnie uznani są w Chinach za pionierów współczesnych natywnych książek obrazkowych (bentu huiben 本土绘本). Książki te tworzone są w stylu malarstwa chińskiego i opowiadają o wybranych zagadnieniach z tradycyjnej kultury chińskiej – obchodu świąt, zwyczajów, znanych historii, reliktów kultury, itd. Ich celem jest zaznajomienie chińskich dzieci z kulturą chińską. Co jest jednak bardzo istotne, Xiong Liang nie tworzy tradycyjnej tożsamości chińskiej, nie cytuje tradycji, ale czerpie z niej i przetwarza ją w nowoczesny, globalny sposób. Nie zasadza kulturowej tożsamości dzieci w czysto chińskiej glebie, ale też się od niej nie odżegnuje, czerpie z niej, ale tworzy nowe pojęcia, dostosowane do współczesnego świata i współczesnego człowieka tworząc zupełnie unikatowy styl i nową jakość książek obrazkowych. Prezentacja ma na celu przedstawienie jego twórczości i misji, której się podjąłby „zaprowadzić chińskie dzieci z powrotem do domu” i zaznajomić je z ich własną kulturą
Magdalena Ślawska
Chorwacka i serbska literatura dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-2020. Raport z badań
W wystąpieniu chciałabym przedstawić wyniki dotychczasowych badań, których celem jest przyjrzenie się losom chorwackiej i serbskiej literatury dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-2020 oraz opracowanie historyczno-literackiego opisu siedemdziesięciopięciolecia, zestawiającego i porządkującego przejawy obecności interesujących mnie literatur w naszym kraju na tle zmieniającej się sytuacji politycznej, społecznej i kulturalnej. Do tej pory ukazało się wiele prac poświęconych problemom przekładu i recepcji literatury chorwackiej i serbskiej w Polsce, nie podjęto jednak jak dotąd próby stworzenia syntezy poświęconej wyłącznie literaturze dziecięcej. W wystąpieniu zaprezentowane zostaną wyniki kwerendy bibliotecznej przeprowadzonej w lutym w Bibliotece Narodowej oraz Muzeum Książki Dziecięcej w Warszawie. Omówione zostanie opracowane zestawienie bibliograficzne pozwalające oszacować rozmiar, jaki chorwacka i serbska literatura dla najmłodszych czytelników przybrała w Polsce w badanym okresie, oraz nakreślone zostaną dalsze etapy badań.
Irena Barbara Kalla
Holokaust jako non-fiction we współczesnej niderlandzkiej literaturze dla dzieci i młodzieży
W ciągu ostatnich dwóch dekad w języku niderlandzkim nastąpił wzrost liczby i zróżnicowanie gatunkowe (intermedialne) literatury dotyczącej Holokaustu. Za sprawą holenderskich i flamandzkich autorów trzeciego pokolenia, a także pisarzy, którzy nie mają osobistych lub rodzinnych związków z Holokaustem, tak różne gatunki jak powieść historyczna, książka obrazkowa, powieść graficzna, komiksy i książki informacyjne stały się platformą twórczego zaangażowania w problematykę Shoah. W obliczu rosnącego dystansu czasowego dzielącego współczesnych czytelników od rzeczywistych wydarzeń Holokaustu literatura dziecięca wzmocniła i przewartościowała swoją funkcję informacyjną. W wystąpieniu dokonam przeglądu holenderskiej i flamandzkiej literatury dziecięcej o Holokauście powstałej w XXI wieku. Szczególną uwagę poświęcam strategiom literackim i interwencjom stosowanym przez autorów w celu uwiarygodnienia narracji i nadania jej charakteru non-fiction. Strategie te pokazują również dalszą zmianę w obrazach dziecka funkcjonujących w kulturze krajów niderlandzkiego obszaru językowego: dziecko staje się coraz bardziej pełnoprawnym uczestnikiem społeczeństwa i jako takie ma prawo do prawdy historycznej, nawet jeśli jest ona przerażająca.